Klucz dynamometryczny, niezbędnik mechanika i majsterkowicza

Spis treści:

Czym jest klucz dynamometryczny?

Jak działa klucz dynamometryczny?

Rodzaje kluczy dynamometrycznych

Zastosowanie klucza dynamometrycznego

Jak ustawić klucz dynamometryczny?

Użytkowanie klucza dynamometrycznego

Czy warto mieć klucz dynamometryczny?

Czym jest klucz dynamometryczny?

Klucz dynamometryczny to specjalny typ narzędzia, powszechnie wykorzystywanego w wielu dziedzinach przemysłu. Służy on do precyzyjnego dokręcenia śrub i nakrętek ze ściśle określoną siłą, czyli określonym momentem. Moment ten określany jest w niutonometrach (Nm). Klucz dynamometryczny pozwala na dokładne dobranie parametrów pracy. Co to oznacza w praktyce? Dzięki niemu możliwe jest precyzyjne ustawienie momentu, z jakim ma zostać dokręcona dana śruba czy nakrętka. Jest to niezwykle istotne w przypadku delikatnych połączeń śrubowych, gdyż zapobiega uszkodzeniu łączonych ze sobą elementów. Z tego powodu klucze dynamometryczne idealnie sprawdzają się np. podczas remontu silnika, gdzie niezwykle łatwo uszkodzić delikatne połączenia gwintowane.

Klucz dynamometryczny to precyzyjne narzędzie do delikatnych połączeń gwintowanych – fot. motochemia.pl

Jak działa klucz dynamometryczny?

Klucz dynamometryczny swoim wyglądem przypomina popularną grzechotkę. W jego główce umieszczona jest specjalna sprężyna oraz zapadka. To właśnie one pozwalają na regulację i ustawienie określonego momentu, z jakim ma zostać dokręcona dana śruba. Ustawienie pokrętła reguluje naciąg sprężyny. Gdy podczas dokręcania śruby odpowiednia siła zostanie osiągnięta, do działania przystępuje zapadka. Nie tylko utrzymuje ona naciąg sprężyny, pozwalając na wykonanie pracy przez klucz, ale zapobiega również dokręceniu śruby z większą siłą niż ustalona. Dźwięk zapadki informuje również o osiągnięciu ustawionego momentu dokręcenia. Skąd jednak wiadomo, z jaką siłą przykręcić daną śrubę? Zazwyczaj, gdy dany element wymaga dokręcenia z odpowiednią siłą, wyraźnie zaznaczone jest to w instrukcji lub na danym elemencie. Oczywiście można również samodzielnie obliczyć moment dokręcenia śruby. W internecie dostępne są nawet specjalne kalkulatory wyliczające tę wielkość.

Klucz dynamometryczny przydaje się w warsztacie do precyzyjnych napraw – fot. pexels.com

Rodzaje kluczy dynamometrycznych

W sprzedaży znaleźć możemy wiele różnorodnych typów kluczy dynamometrycznych. Będą się one różnić od siebie nie tylko zakresem ustawień momentu, czy rozmiarem, ale również konstrukcją. Jeśli chodzi o zakres regulacji momentu, najczęściej mamy do czynienia z niewielkimi kluczami z regulacją do 30 Nm, kluczami nieco większymi z zakresem regulacji pomiędzy 40 - 200 Nm oraz prawdziwymi mocarzami z zakresem regulacji nawet do 500 Nm. Jeśli chodzi o rozmiar, w sprzedaży znajdziemy:

• klucze dynamometryczne 1/4”
• klucze dynamometryczne 3/8”
• klucze dynamometryczne 1/2" (np. Yato YT-0760 Klucz Dynamometryczny 1/2 42 - 210 Nm)
• klucze dynamometryczne 3/4"
• klucze dynamometryczne 1"

Wartość ta oznacza oczywiście rozmiar zabieraka, na którym zamontować możemy daną nasadkę. Klucze dynamometryczne to narzędzia, które ze względu na konstrukcję możemy podzielić na kilka różnych wariantów. Wśród nich możemy wymienić:

• Klucz dynamometryczny wskazówkowy — nazywany również kluczem dynamometrycznym zegarowym. Wyposażony jest w tarczę ze wskazówką. Wychyla się ona w chwili, gdy dokręcana śruba zaczyna stawiać opór. Wymagany moment dokręcenia odczytujemy bezpośrednio z cyferblatu.

• Klucz dynamometryczny mechaniczny — nazywany również kluczem dynamometrycznym klinowym. Stanowi najbardziej podstawowy wariant tego narzędzia. Wyposażony w sprężynę i zapadkę regulującą moment dokręcenia.

• Klucz dynamometryczny łamany — wyposażony jest w specjalny typ zawiasu. Powoduje on "złamanie się" klucza o 20 stopni w momencie osiągnięcia wymaganej siły dokręcenia.

• Klucz dynamometryczny elektroniczny — najbardziej precyzyjne z wymienionych narzędzi. Jego dokładność waha się w granicach 0,5% do 4%. Pomiar momentu wykonywany jest przez tzw. tensometr. O przekroczeniu wybranego momentu informuje sygnał dźwiękowy. System zabezpieczający klucza uniemożliwia również dalsze dokręcenie śruby.

• Klucz dynamometryczny sprzęgłowy — to specjalny typ klucza, w którym blokada załącza się w chwili przekroczenia momentu o ustalonej wartości. Sprzęgło, w które wyposażony jest klucz, sprawia, że prześlizguje się on po dokręcanej śrubie.

Zastosowanie klucza dynamometrycznego

Do czego służy klucz dynamometryczny? Gdzie najczęściej znajduje zastosowanie? Narzędzie tego typu sprawdza się wszędzie tam, gdzie wymagana jest wysoka precyzja w łączeniu kruchych elementów przy pomocy połączeń gwintowanych. Jak nie trudno zgadnąć, zakres zastosowań tego typu klucza jest zatem ogromny. Można go bowiem użyć wszędzie tam, gdzie tradycyjne klucze nasadowe z grzechotką, czy klucze płasko oczkowe to za mało. Klucz dynamometryczny najczęściej kojarzony jest jednak z motoryzacją. Nic w tym dziwnego. Jest on niezbędny do przeprowadzenia wielu skomplikowanych napraw serwisowych. Mechanicy wykorzystują go między innymi do wymiany świec żarowych i świec zapłonowych, przy naprawach głowicy, a nawet podczas dokręcania kół po wymianie opon. Używają również klucz dynamometryczny do motocykla, a dokładniej do jego napraw. Serwisy rowerowe także bardzo często korzystają z pomocy tego wyjątkowego narzędzia. Wykorzystują klucz dynamometryczny do naprawy rowerów. Niektóre z jego elementów wymagają dokręcenia z określoną siłą. Jest to niezwykle ważne, szczególnie że coraz więcej elementów roweru wykonanych jest ze stosunkowo miękkiego aluminium.

Klucz dynamometryczny używany jest przez mechaników do dokręcania świec zapłonowych – fot. pexels.com

Jak ustawić klucz dynamometryczny?

Jak używać klucza dynamometrycznego? Najważniejsze w pracy z tym narzędziem jest właściwe ustawienie momentu obrotowego. Jak zatem ustawić klucz dynamometryczny? W przypadku mechanicznego klucza dynamometrycznego YATO YT-0760 skala momentów znajduje się na jego rękojeści. Regulacja odbywa się natomiast poprzez jej obrót. Według instrukcji tego klucza należy kolejno:

• Wybrać odpowiednią skalę (w Nm lub in-lbs);
• Odblokować pokrętło mikrometryczne;
• Ustawić pokrętło w taki sposób, aby 0 pokrywało się z linią pionową idącą wzdłuż klucza;
• Ustawić pokrętło mikrometryczne na żądany moment obrotowy zgodnie z ruchem wskazówek zegara;
• Zablokować pokrętło mikrometryczne;
• Ustawić odpowiedni kierunek obrotu grzechotki.

Po wykonaniu powyższych klucz jest gotowy do pracy.

Użytkowanie klucza dynamometrycznego

Posiadając klucz dynamometryczny w swojej skrzynce, warto pamiętać o kilku zasadach jego użytkowania. Przede wszystkim, gdy narzędzie zasygnalizuje nam, że odpowiedni moment obrotowy został osiągnięty, należy zaprzestać dalszego dokręcania śruby. Ponadto nie należy stosować żadnych jego przedłużeń (np. w postaci dodatkowej metalowej rury). Gdy nie używamy klucza, należy ustawić na skali jego minimalny zakres. Czyszczenie klucza może odbywać się jedynie przy pomocy suchej i miękkiej szmatki. Zastosowanie detergentów i rozpuszczalników może doprowadzić do wypłukania smarów z mechanizmów klucza, co skutkować będzie jego uszkodzeniem. Warto również wspomnieć, że tak precyzyjne narzędzie, jak klucz dynamometryczny z czasem może ulec rozkalibrowaniu. Dlatego też przynajmniej raz do roku zaleca się kalibrację klucza dynamometrycznego. Nowe narzędzie tego typu zazwyczaj posiada certyfikat potwierdzający jego odpowiednie ustawienie. Taki dokument zawiera między innymi klucz dynamometryczny YATO YT-0760, który potwierdza fabryczną kalibrację klucza z dokładnością do 4%.

Czy warto mieć klucz dynamometryczny w garażu?

Czy warto posiadać w swojej skrzynce klucz dynamometryczny? Zdecydowanie tak! Wbrew pozorom jest to narzędzie, które niekiedy bardziej przyda się domorosłym majsterkowiczom niż profesjonalistom. Nie licząc oczywiście przypadków, w których taki klucz jest niezbędny do wykonania czynności serwisowych. Warto jednak dobrać odpowiedni klucz do swoich potrzeb. Kluczowe są tu dokładność i zakres momentu obrotowego. Mniej istotny jest typ klucza i jego konstrukcja. Podstawowe klucze dynamometryczne kosztują często nie mniej niż 50 zł. Narzędzia lepsze jakościowo o wyższej dokładności to koszt minimum 100 - 200 złotych. Profesjonalne klucze elektroniczne współpracujące z komputerem potrafią natomiast kosztować nawet 1500 złotych. Warto jednak zaznaczyć, że oferują one niebywałą precyzję sięgającą nawet 0,5%.

A czy wy posiadacie klucze dynamometryczne w swoich skrzynkach? Jak często ich używacie? Czy poddawaliście je kalibracji? Komentarze są wasze!